همه چیز درباره پیشگیری و مراقبت از زخم پای دیابتی - آوای وحش

عوامل خطرآفرین

با مرور زمان، اگر بیماری دیابت به دقت مدیریت و کنترل نگردد، ممکن است پزشکان مجبور شوند تا پای بیمار را قطع نمایند. در صورت داشتن مسائلی علاوه بر دیابت، احتمال ابتلا به زخم پای دیابتی افزایش می یابد. این مسائل عبارت اند از:

• سابقه زخم پا: سابقه زخم پای دیابتی، عروقی و وریدی حتی اگر این زخم کاملا بهبود یافته باشد، شما را در معرض خطر ابتلای مجدد به چنین زخم هایی قرار می دهد. در صورتی که فرد دیابتی چنین سابقه ای داشته باشد، خطر ابتلای او دو برابر بیشتر می گردد.
• آسیب های عصبی: با گذشت زمان، افزایش قند خون می تواند به اعصاب حسی آسیب برساند. به این آسیب عصبی نوروپاتی دیابتی (Diabetic neuropathy) نیز گفته می گردد. از آنجایی که افراد مبتلا به نوروپاتی ممکن است توانایی احساس درد را از دست بدهند، بیش از سایرین در معرض زخم پای دیابتی هستند. حتی یک آسیب جزئی به پای این افراد هم می تواند به سرعت جدی گردد چون آن ها متوجه درد آن نمی شوند. آسیب عصبی ممکن است بعضی از ماهیچه های پا را هم ضعیف کند و به بدشکلی پا یاری کند.
• مسائل و ناهنجاری های مربوط به پا: ناهنجاری هایی مانند تغییر شکل پا نیز به نوبه خود خطر ابتلا به زخم پای دیابتی را افزایش می دهند. ناهنجاری در شکل انگشتان پا، قوس یا پایین پا در افراد دیابتی در بعضی مواقع باعث زخم پا می گردد.
• گردش خون ضعیف : افزایش اندازه قند خون در طولانی مدت ممکن است به رگ های خونی آسیب بزند و سبب کاهش جریان خون در پاها گردد. به علاوه، گردش خون ضعیف می تواند پوست را ضعیف کند، به شکل گیری زخم های پا یاری کند و فرایند بهبود زخم را مختل کند. بعضی از باکتری ها و قارچ ها در سطوح بالای قند در جریان خون رشد می نمایند. اگر زخمی عفونی گردد، ممکن است پوست تحلیل برود و شرایط زخم پا بدتر گردد.

اگر هر یک از این عوامل خطرآفرین را دارید، به ویژه سابقه زخم پا، باید پزشک را در جریان بگذارید تا برای درمان شما از داروهای مناسب استفاده نمایند یا شما را از مصرف داروهای خاصی منع نمایند. بعضی از داروها مانند مهارنماینده های دوگانه سدیم- گلوکز (SGLT2)، به ویژه کاناگلیفلوزین، ممکن است شما را بیش از پیش در معرض خطر قطع پای دیابتی قرار بدهند. پزشک شما می تواند درباره گزینه های دارویی جایگزین این داروها شما را هدایت کند.

در صورتی که مراقبت از زخم پای دیابتی به درستی انجام نگردد، ممکن است مسائل شدیدتری را در پی داشته باشد. عوارض جدی تر این زخم شامل عفونت های عمقی پوست و استخوان می گردد. قانقاریا یا گانگرن به عارضه جدی تری گفته می گردد که طی آن بافت ها دچار پوسیدگی می شوند و بعد از بین می روند. گانگرن پیشرفته ممکن است به قطع عضو احتیاج داشته باشد. تقریبا 5 درصد از افراد مبتلا به دیابت در نهایت به قطع یکی از انگشتان پا یا حتی یک پا احتیاج پیدا می نمایند. با وجود این، در بیشتر مواقع، با مدیریت و کنترل اندازه قند خون و انجام مراقبت پرستاری از زخم پای دیابتی به صورت روزانه می توان از این اتفاق جلوگیری کرد.

معاینه پا برای جلوگیری از زخم پای دیابتی

معاینات منظم پا برای آنالیز مسائل یا تغییرات آن، بخش مهمی از کنترل دیابت محسوب می گردد. برای این کار دو روش وجود دارد.

1. معاینه خانگی

اگر به بیماری دیابت مبتلا شده اید، به ویژه در صورتی که یکی از عوامل خطرآفرین زخم پای دیابتی را دارید، باید هر روز پاهای خود را معاینه کنید. ضروری است که تمام قسمت های پای خود به خصوص نواحی میان انگشتان را به دقت ببینید. در پی پوست ترک خورده، زخم، تاول، نواحی گرم یا قرمز شده یا تغییرات اولیه مربوط به پینه پا باشید. اگر متوجه هر یک از این تغییرات یا هر گونه تغییر دیگری شدید، موضوع را بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید.

بهتر است که معاینه روزانه پاها را به بخشی از فرایند حمام کردن یا لباس پوشیدن هر روز تبدیل کنید. گاهی باید برای برای آنالیز کف پاهای خود یا منطقه ها غیر قابل دسترسی از آینه بهره ببرید. اگر حتی با آینه نیز نمی توانید تمام قسمت های پای خود را ببینید، از شخص دیگری بخواهید تا به شما یاری کند.

2. معاینات پزشکی

پزشک در طول معاینات بالینی معمول شما، جریان خون و حس پاهایتان را آنالیز می نماید. تعداد دفعات این معاینات بالینی به نوع دیابت شما بستگی دارد. افراد مبتلا به دیابت نوع 1 باید معاینات سالانه پا را 5 سال پس از تشخیص دیابت خود شروع نمایند. کسانی که به دیابت نوع 2 دچار شده اند نیز باید این معاینات را پس از زمان تشخیص بیماری خود شروع نمایند.

در طول معاینات پزشکی پا، پزشک گردش خون ضعیف، آسیب عصبی، تغییرات پوستی و ناهنجاری های پا را آنالیز می نماید. او از شما درباره هر گونه مسئله ای که در پاهای خود مشاهده نموده اید نیز سؤال می پرسد. معاینه می تواند کاهش یا عدم وجود رفلاکس ها یا کاهش توانایی پاهای شما در زمینه حس فشار، ارتعاض، سوزن سوزن شدن و هر نوع تغییرات دما را آنالیز کند.

ابزارهای تشخیص پزشکی از جمله تست منوفیلامنت به مشخص اندازه آسیب عصبی پاهای شما یاری می نماید. منوفیلامنت رشته بسیار نرم و نایلونی که برای تشخیص اینکه می توانید فشار را در نواحی مختلف پا احساس کنید یا نه به کار می رود.

پیشگیری از زخم پای دیابتی

علاوه بر کنترل قند خون، عادات خوب مراقبت از پا و آنالیز روزانه پاها می توانید از چند روش دیگر نیز یاری بگیرید. روش های پیشگیری از زخم پای دیابتی عبارت اند از:

• خودداری از فعالیت هایی که به پا آسیب می رسانند. بعضی از فعالیت ها مانند راه رفتن با پای برهنه، استفاده از پد گرم نماینده یا بطری آب گرم برای پاها و راه رفتن در حمام آب گرم ممکن است احتمال ایجاد زخم پا را در افراد دیابتی افزایش دهند.
• هنگام کوتاه کردن ناخن ها مراقب باشید. ناخن های پای خود را به صورت صاف کوتاه کنید و از کوتاه کردن کناره های آن ها یا خیلی کوتاه کردن آن ها خودداری کنید. می توانید از سوهان ناخن برای جدا کردن لبه های تیز ناخن بهره ببرید تا ناخن در پوست تان فرو نرود.
• پاهای خود را هر روز بشویید و آنالیز کنید. برای تمیز کردن پاها از آب ولرم و صابون ملایم بهره ببرید. بعد از آن هم پاهای خود را کاملا خشک کنید. توجه داشته باشید که فضاهای میان انگشتان پا تمیز و خشک شوند. برای مراقبت بیشتر از پاها از کرم یا لوسیون مرطوب نماینده بهره ببرید.
• سطح پاها را کاملا آنالیز کنید. مطمئن شوید که سطح پاها، میان انگشتان و زیر آن ها دارای ترک خوردگی، تاول، تورم یا قرمزی نباشد. در صورت مشاهده هر یک از این نشانه ها موضوع را بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید.
• جوراب و کفش خود را با دقت انتخاب کنید. جوراب نخی بپوشید و هر روز آن را عوض کنید. برای انتخاب کفش نیز سراغ کفش های محکمی بروید که چندان تنگ نیستند. هر از گاهی کفش های خود را عوض کنید تا بر یک قسمت از پاهایتان فشار مداوم وارد نگردد.
• معاینات منظم پا را نباید فراموش کنید. آنالیز عوارض دیابتی باید بخش معمولی از بیشتر معاینات پزشکی شما باشد. با وجود این، ممکن است که گاهی این موضوع نادیده گرفته گردد. اگر حداقل سالی یک مرتبه برای معاینه پزشکی می روید یا عوامل خطرآفرین مربوط به زخم پای دیابتی را دارید، از پزشک خود بخواهید تا پاهای شما را هم معاینه کند.
• سیگار را ترک کنید. سیگار یا سایر دخانیات حاوی موادی شیمیایی هستند که روند بهبودی زخم پای دیابتی را کند می نمایند و ممکن است از بهبودی کامل این زخم جلوگیری نمایند. این دخانیات به مسائل مربوط به گردش خون نیز دامن می زنند و ممکن است خطر ابتلا به بیماری شریانی اندام تحتانی (PAD) را به طرز قابل توجهی افزایش دهد. در نتیجه، جریان خون در پاها کند می گردد.
• وزن خود را کنترل کنید. اضافه وزن باعث افزایش فشار به پاها می گردد. این فشار ممکن است موقع پوشیدن کفش اصطکاک ایجاد کند و منجر به تاول یا بریدگی در پاها گردد. کارشناسان تغذیه می توانند به شما برای کاهش وزن یاری نمایند.

مراقبت بعد از قطع پای دیابتی

گاهی اوقات، مراقبت های پزشکی و درمان های خانگی به بهبود زخم پای دیابتی یاریی نمی نماید. در چنین شرایطی، پزشک مجبور می گردد که یکی از انگشتان پا یا حتی یکی از پاهای بیمار را قطع کند. داشتن کمی درد پس از قطع پای دیابتی طبیعی است اما بیشتر افراد در عرض یک هفته احساس بهتری دارند. پزشک شما دستورالعمل های دقیق مربوط به مراقبت از زخم این پا را به شما می دهد. با یاری توصیه های او می توانید زخم خود را تمیز نگه دارید و تورم آن را کاهش دهید.

پس از بهبودی زخم، ممکن است پزشک روش هایی مانند فیزیوتراپی یا کرادرمانی را به شما توصیه کند. فیزیوتراپی به شما یاری می نماید تا قدرت، تعادل و دامنه حرکتی خود را دوباره به دست آورید. کاردرمانی نیز باعث می گردد تا بدن خود را تنظیم کنید و بتوانید فعالیت های مهم روزانه را بدون یاری دیگران انجام بدهید. این درمان ها اغلب به طور کامل یا جزئی به وسیله برنامه های بیمه درمانی دولتی یا خصوصی پوشش داده می شوند.

بعضی از افراد نیز ممکن است دچار درد فانتوم شوند. این درد در واقع احساس درد بخشی از بدن است که دیگر وجود ندارد. برای این درد روانی نیز درمان های مختلفی وجود دارد. بنابراین، در صورتی که درد فانتوم را تجربه می کنید، موضوع را حتما به پزشک خود اطلاع دهید.

کلام آخر

زخم پای دیابتی یکی از عوارض بیماری دیابت است. اگر از این زخم به خوبی مراقبت نکنید، ممکن است در نهایت پزشک مجبور گردد بخشی از پای شما را قطع کند. برای مراقبت از این زخم و پیشگیری از ایجاد آن ضروری است که سبک زندگی خود را تغییر دهید.

این مطلب فقط جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با یک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منبع: nyulangone