برنامه بلندپروازانه محیط زیستیشرکت بی پی؛ به صفر رسیدن انتشار کربن تا سال 2050 - آوای وحش

به گزارش خبرنگاران این شرکت انگلیسی همچنین گفته است بخش های بالادستی و پایین دستی بی پی منحل و به 11 تیم جدید هماهنگ تر تغییر شکل خواهند داد. بعضی تحلیلگران این حجم از تغییر ساختاری در یک شرکت را از ابتدای قرن 21 بی سابقه شمرده اند.

شواهد و قرائن بسیاری از غروب عصر نفت در چند دهه آینده پس از بیش از یک قرن فعالیت و تاثیرگذاری بر جغرافیای سیاسی و اقتصادی جهان و ظهور منابع انرژی جایگزین خبر می دهند. در چند هفته گذشته دست کم دو گزارش که تاییدنماینده همین موضوع است از سوی صندوق بین المللی پول و موسسه اعتبارسنجی اس اندپی گلوبال پلاتس منتشر شده. صندوق بین المللی پول پیش بینی نموده تا سال 2041 تقاضا برای نفت به 115 میلیون بشکه یعنی اوج تاریخی خود برسد و پس از آن فرایند نزولی به خود بگیرد. بر این مبنا کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که دارای 2هزار میلیارد دلار ثروت نفتی هستند، دارایی خود را تا سال 2034 در صورت عدم اعمال اصلاحات در ساختار اقتصادی از دست خواهند داد و به بدهکار خالص تبدیل خواهند شد. پلاتس نیز به کشورهای نفتی هشدار داده است اقتصادشان را متنوع نمایند و وابستگی شان به نفت را کمتر نمایند. این پیش بینی ها و هشدارها گویای این حقیقت است که نفت هر روز بیش از پیش به کالایی غیرقابل اتکا برای درآمدزایی بلندمدت تبدیل می گردد، به طوری که غول های نفتی برای نجات آینده کسب و کارشان و تحت فشار سرمایه گذاران به سمت توسعه انرژی های تجدیدپذیر پیش می فرایند. پس از بی پی گزارش ها حاکی از حرکت بعضی غول های اروپایی مانند شرکت ایتالیایی انی و پیش از آن رپسول، بزرگ ترین شرکت نفت و گاز اسپانیا در جهت کاهش یا حذف کامل انتشار کربن است.

نفت بی استفاده خواهد شد؟

منابع نفتی احتمالا پیش از اتمام، بی استفاده شوند و هزینه برداشت این منابع آلاینده به شدت بالا رود. کیت بورگس، خبرنگار حوزه اقتصاد و سرمایه گذاری در فایننشال تایمز در گزارشی که در این منبع اطلاعاتی نوشته است، می گوید در سال های پیش رو شرکت های بزرگ نفتی ناچار خواهند بود میلیارد ها بشکه منابع نفتی را بلا استفاده رها نمایند، زیرا سوزاندن این منابع فسیلی اثری مخرب بر تغییرات آب و هوایی خواهد گذاشت. او برآورد نموده در صورت محدود کردن گرمایش جهانی نسبت به سطوح اوایل قرن گذشته به میزان 2 درجه سانتی گراد که بسیاری از صنایع را ملزم به رعایت مقررات شدیدتر زیست محیطی می نماید، نیمی از دارایی غول های نفتی بی ارزش خواهد شد. همچنین در صورت انجام اقداماتی برای جلوگیری از گرمایش بیش از 5/ 1 درجه، 80 درصد نفت تحت اختیار این شرکت ها به دلیل کمبود تقاضا برای انرژی های فسیلی بی استفاده خواهد شد. لونی نیز گفته است برای کنترل گرمایش تا 2 درجه، سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر باید از 300 میلیارد دلار کنونی به هزار میلیارد دلار برسد و در صورت کنترل گرمایش در سطح 5/ 1 درجه، جهان نیازمند سرمایه گذاری 2 هزار و 500 میلیارد دلاری در منابع سوختی جایگزین است. بورگس معتقد است با وجود اینکه در حال حاضر بازدهی صنایع نفت و گاز بیشتر از منابع جایگزین است اما این نسبت تا ابد ادامه نخواهد داشت چراکه همین حالا هزینه سرمایه گذاری برای تجدیدپذیرها در حال کاهش و برای نفت رو به افزایش است. بر اساس بلومبرگ، میزان گرمایش جهانی تا به امروز به حدود 14/ 1 درجه سانتی گراد بیشتر از سطوح صد سال قبل رسیده است.

فایننشال تایمز در گزارشی دیگر به این موضوع پرداخته و نوشته اینکه سهام بی پی پس از اعلام راهبرد جدید این شرکت افت نکرد، نشانگر این نکته است که سهامداران با موج انرژی سبز همراه هستند، هرچند سوددهی سهام در این شرایط در هاله ای از ابهام قرار گرفته است، زیرا جزئیات این طرح هنوز تعیین نیست. برنارد لونی گفته است در ماه سپتامبر توضیحات بیشتری در خصوص چند و چون آن ارائه خواهد داد. بر اساس این گزارش، رئیس بی پی شاید ناچار به این کار شده تا سرمایه گذاران با دغدغه زیست محیطی را راضی نگه دارد؛ چراکه هرروزه آگاهی نسبت به از بین رفتن محیط زیست و گرمایش جهانی رو به رشد است. جیسون بوردوف از دانشگاه کلمبیا این طرح را بزرگ ترین در بین تمام شرکت های نفتی تا به امروز دانسته اما عنوان نموده است که به صفر رساندن انتشار کربن تا سه دهه آینده با راهکارهای فناورانه برای جلوگیری از انتشار علاوه بر کاشتن میلیون ها درخت امکان پذیر نیست. لونی در این مورد گفته این پروژه به معنای سرمایه گذاری بیشتر در داد و ستد های کم کربن و هزینه کمتر در صنایع نفت و گاز در طول زمان خواهد بود.

در این میان سوالاتی بی پاسخ پیرامون این رویکرد بی پی وجود دارد. اول آنکه این شرکت بریتانیایی چگونه به این هدف بلندپروازانه خواهد رسید؟ به گفته یک تحلیلگر در RBC Capital Markets، با توجه به سود سهام 5/ 8 میلیارد دلاری که بی پی به سهامداران طی یک سال پرداخت می نماید، افزایش سرمایه گذاری در انرژی های تجدید پذیر سخت خواهد بود. علاوه بر این در خصوص اقدامات آن در چند سال آینده نیز پرسش های زیادی مطرح است. اما مهم ترین سوال چگونگی اندازه گیری پیشرفت بی پی در جهت رسیدن به اهداف محیط زیستی اش است.

سبز شدن انرژی برای ایران به چه معناست؟

در نگاه اول و با در نظر دریافت میزان صادرات نفت ایران که چیزی بین 300 هزار تا یک میلیون بشکه در روز تخمین زده می گردد، به نظر می رسد تیره و تار شدن چشم انداز نفت به دلیل گرمایش جهانی و افزایش سهم تجدیدپذیرها در سبد انرژی جهانی، کشور های با صادرات بالا و وابسته به درآمد های نفتی مانند عربستان را متضرر خواهد نمود و نه ایران. اما با فرض برداشته شدن احتاقتصادی تحریم ها علیه ایران در سال های پیش رو، نفت دوباره در مرکز توجهات مسوولان برای اداره کشور قرار خواهد گرفت. مقررات محیط زیستی به عنوان عنصری تاثیرگذار بر بازار نیز گاهی نفت ایران را دچار مسائلی که ناشی از عدم آمادگی کشور بود، نموده است. برای مثال با وضع مقررات جدید کشتیرانی و ملزم کردن کشتی ها به استفاده از سوخت سولفور پایین که پاک تر است، نفتکش های ایرانی با کمبود سوخت روبرو شدند و باعث گله مند شدن مالکان کشتی ها شد. این نگرانی وجود دارد که در آینده و در زمانی که تقاضا برای نفت رو به کاهش گذارد و بهای آن بیش از پیش پایین برود، کشور دچار زیان هنگفتی گردد و برآوردن نیازهای اساسی با مشکل روبرو گردد. از این رو کارشناسان توصیه می نمایند پیش از آنکه دیر گردد برای ایمن کردن آینده اقتصادی کشور، برنامه ریزی بلند مدتی برای متنوع کردن منابع درآمدی کشور علاوه بر نفت انجام گردد.

اما مسائل ساختاری در صنعت نفت کشور سد راه به واقعیت پیوستن این هدف است. از آنجا که برداشت و فروش نفت ایران توسط دولت انجام می گردد و شرکت های خصوصی فقط در بخش مشاوره و پروژه های جانبی مانند ازدیاد برداشت از میادین مشارکت دارند، نمی توان انتظار داشت از جانب سرمایه گذاران مطالباتی برای حرکت به سوی اهداف بلند مدت مانند آنچه بی پی یا دیگر غول های نفتی اروپایی در مقیاس کوچک تر در حال اجرا هستند، مطرح گردد. علاوه بر این شرکت های نفتی کشور فقط در حوزه فسیلی فعالیت دارند و پروژه های تجدید پذیر توسط شرکت های دیگر غالبا خصوصی با سرمایه پایین انجام می گردد و سرمایه گذاری قابل توجه در توسعه سوخت های جایگزین حتی به عنوان منبع درآمدی جدید با توجه به پتانسیل بالای کشور مخصوصا در حوزه انرژی خورشیدی و بادی در دستورکار نیست.

ریسک سرمایه گذاری فسیلی

همان طور که گفته شد در صورت اعمال قوانین زیست محیطی محدودنماینده، غول های نفتی بین 50 تا 80 درصد دارایی هایشان را از دست خواهند داد. حذف این حجم از ذخایر نفتی که در ابتدا به کندی و سپس با سرعت بیشتری به وقوع می پیوندد، تاثیر جدی بر ساز و کار تجارت و بازارهای جهانی خواهد گذاشت. الکس کیمانی، نویسنده حوزه فاینانس و سرمایه گذاری در اویل پرایس این موضوع را از زاویه آینده سرمایه گذاری در نفت با توجه به رشد احساسات ضد این صنعت و انرژی های فسیلی سوژه گزارش خود نموده است. به باور کیمانی از آنجا که شرکت های دولتی نفت (NOCs) حدود 3 هزار میلیارد دلار از منابع نفت و گاز معادل 90 درصد ذخایر قابل برداشت را در اختیار دارند، بیشترین زیان را از دور شدن سرمایه گذاری از انرژی های فسیلی به انواع پاک آن متحمل خواهند شد. با وجود این با توجه به اینکه شرکت های نفتی سهامی عام در جهان روی هم رفته 400 میلیارد دلار از ارزش خود را در طول 5 سال اخیر از دست داده اند، هر مقدار ضرر برای حفاظت از محیط زیست در 5 سال پیش رو برای آنها می تواند فاجعه بار باشد.

این کارشناس همچنین خطرات سرمایه گذاری در منابع انرژی فسیلی را آنالیز نموده و به چند مورد اشاره نموده است. کیمانی می گوید در حال حاضر سهام شرکت های نفتی با در نظر دریافت منابع نفت و گاز تحت اختیارشان ارزش گذاری می شوند، اما اگر بخش قابل توجهی از این ذخایر به دلیل قوانین محیط زیستی هیچ وقت برداشت نشوند، ارزش کلی این شرکت ها سقوط خواهد نمود. ریسک بعدی که این متخصص برشمرده، کاهش سرمایه گذاری در بازار به دلیل فشار بر سهام انرژی مخصوصا از سوی موسسه های سرمایه گذاری برای تنوع بخشیدن به منابع انرژی است که می تواند همزمان منابع اقتصادی و ارزش سهام این شرکت ها را کاهش دهد. کیمانی با اشاره به اجتناب بانک گلدمن ساکس برای تامین اقتصادی عملیات حفاری در قطب شمال و همچنین معادن زغال سنگ در نقاط دیگر و احتمال اینکه دیگر بانک ها هم رویه مشابهی را در دستور کار قرار دهند، عنوان می نماید هزینه سرمایه گذاری در این نوع پروژه ها که به محیط زیست آسیب می زنند بالا خواهد رفت و عملا برداشت منابع نفتی به طور فزاینده ای هزینه بیشتری در بر خواهد شد. به گفته این کارشناس، با توجه به ریسک بالای این پروژه ها، شرکت های بیمه نیز میل کمتری به تحت پوشش قرار دادن آنها خواهند داشت. بنابراین زمان برای پیدا کردن یک شرکت بیمه و هزینه پروژه از این بُعد نیز افزایش خواهد یافت.

به اعتقاد کیمانی با توجه به این ریسک ها در انرژی های فسیلی، منطقی است که شرکت های نفتی خطوط فراوری دیگری که این ریسک ها را ندارند ایجاد نمایند. با این وجود میزان سرمایه گذاری در انرژی های کم کربن بسیار پایین و زیر یک درصد از کل سرمایه گذاری این شرکت ها است.

در این میان، غول های نفتی در اروپا و آمریکا به طرزی متفاوت با این موضوع برخورد نموده اند. به نظر می رسد شرکت های اروپایی روشی مشابه بی پی برای برخورد با بحران محیط زیستی و نجات آینده خود در پیش گرفته اند. شرکت روسی روسنفت (Rosneft) اخیرا وعده داده است که 5 میلیارد دلار در پنج سال آینده در انرژی های سبز سرمایه گذاری خواهد نمود. بی پی مالک یک پنجم از سهام این شرکت است. علاوه بر این، غول نفتی ایتالیا (انی) در اقدامی مشابه بی پی اعلام نموده تا سال 2050، 80 درصد از انتشار کربن ناشی از عملیات های این شرکت، فروش نفت و همچنین محصولات پالایشگاهی که از نفت انی فراوری می شوند، می کاهد. برای این کار، انی از سال 2025 به صورت تصاعدی فراوری نفت را کاهش خواهد داد و به فراوری گاز که انرژی پاک تری است، می افزاید. بنابراین فراوری گاز این شرکت در سال 2050، 85 درصد کل فراوریات انی را شامل خواهد شد. به رغم این رویکرد محیط زیستی، این شرکت گفته تا سال 2025، هر سال 5/ 3 درصد به فراوری نفتش خواهد اضافه کرد. در اسپانیا دیگر غول نفتی اروپایی یعنی رپسول، بی پی را الگو قرار داده و گفته انتشار کربنش را تا 2050 به صفر خواهد رساند. در این اقدام این شرکت اسپانیایی یک گام فراتر رفته و میخواهد حتی کربن Scope3 را هم تا 30 سال آینده حذف کند. Scope3 به انتشار کربنی گفته می گردد که از نفت غیرفراوریی شرکت و خریداری شده از دیگر شرکت ها ناشی می گردد.

اما شرکت های بزرگ آمریکایی مانند شورون و اکسون موبیل رویه متفاوتی را پیش گرفته اند. این شرکت ها با وجود اختصاص درصدی از سرمایه گذاری به تجدید پذیر ها، هنوز تغییرات ساختاری نظیر آنچه بی پی اعلام نموده است را ضروری نمی بینند. بنابراین به نظر می رسد شکافی در شرکت های نفتی در دو سوی اقیانوس اطلس از نظر نحوه واکنش به خطرات آینده نفت به وجود آمده است. به دلیل جدی بودن خطر گرمایش جهانی و اقدمات مختلف برای حفاظت از محیط زیست در چند سال گذشته، میزان انتشار گاز دی اکسید کربن (CO2) به طرز چشمگیری در حال کاهش است. بر اساس این گزارش، کل CO2 منتشر شده در سال گذشته میلادی در جهان 6/ 0 درصد رشد نموده، در حالی که در سال 2018، رشد انتشار این گاز آلوده برابر با 4/ 3 درصد بوده است.