سرنوشت پوپولیسم، پس از ترامپ چه خواهد شد؟
به گزارش آوای وحش، فیلیپ لگرین* مشاور اقتصادی اسبق رئیس کمیسیون اروپایی در مقاله ای برای پایگاه خبری پراجکت سیندیکیت، از سرنوشت پوپولیسم جهانی پس از حذف ترامپ از قدرت نوشته و تاکید کرده که بدون تردید، رهبران پوپولیست در کشور های اقصی نقاط جهان، از این رویداد، تاثیر منفی خواهند گرفت.
دونالد ترامپ پیش از اینکه رئیس جمهور آمریکا شود، یک اصطلاح و تکه کلام را به نام خود، مخصوصا در فضای رسانه ای ایجاد کرده بود. آن تکه کلام این بود: شما اخراج هستید (You are fired) . با این حال، در شرایط فعلی اوضاع تغییر کرده و اینبار این مردم آمریکا بودند که در جریان انتخابات ریاست جمهوری 2020 این کشور، وی را اخراج کردند. بدون تردید شکست ترامپ را باید ضربه مهلکی به جریان پوپولیسم در اروپا و دیگر مناطق جهان، به حساب آورد. امری که می تواند تبعات سیاسی گسترده ای را در ماه ها و سال های آینده، برای پوپولیسم جهانی به دنبال داشته باشد.
به گزارش خبرنگاران، در شرایط کنونی، برخی کشور های جهان (از جمله آمریکا)، عمیقا در باتلاق رهبران پوپولیسم و پیامد های وجود چنین رهبرانی گرفتار شده اند: بسیاری از مردم به دلیل از دست دادن موقعیت اجتماعی و اقتصادی خود سرخورده شده اند، بسیاری از آن ها این احساس را دارند که توسط طبقه سیاسی حاکم در کشورشان به حاشیه رانده شده اند، کشورهایشان دچار رکود شده و بی عدالتی اقتصادی نیز به یکی از مهمترین چالش های آن ها تبدیل شده است. بسیاری به این باور رسیده اند که مهاجرت و تغییرات فرهنگی، تهدیدی جدی بر علیه امنیت و شیوه زندگی آن ها است. بحران شیوع گسترده ویروس کرونا نیز عمیقا بر میزان اضطراب و مسائل مردم در اقصی نقاط جهان (مخصوصا در کشور هایی با رهبران پوپولیست) افزوده است.
این ترس ها و سرخوردگی ها، نمودِ خود را در جریان انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا نشان دادند. اگرچه جو بایدن رئیس جمهور منتخب آمریکا، چیزی بیش از پنج میلیون رای در مقایسه با ترامپ کسب کرد، با این حال، بیش از 72 میلیون نفر همچنان به ترامپ رای دادند و او را رئیس جمهوری مناسب برای آمریکا می دیدند.
پیروزی جو بایدن نشان داد که می توان بر پوپولیسم غلبه کرد. بایدن فارغ از رویه های پوپولیستی، وعده های منطقی را به مردم آمریکا در حوزه های مختلف داد و این مردم بودند که به پوپولیسمِ ترامپ، یک نه بزرگ گفتند. این مساله بدون تردید پیامی روشن برای رهبران کنونی پوپولیست در اقصی نقاط جهان دارد و می تواند آینده سیاسی آن ها را تحت الشعاع قرار دهد.
شکست ترامپ همچنین هشداری جدی به پوپولیست های راست افراطی نظیر ژائیر بولسونارو رئیس جمهور برزیل و ویکتور اوربن نخست وزیر مجارستان است. اوایل سال جاری میلادی، اوربن ادعا کرد که: ما پیش از این فکر می کردیم که اروپا، آینده ماست. اکنون فهمیده ایم که این ما هستیم که آینده اروپا هستیم. با این حال، اکنون و با شکست ترامپ، سخنان او تا حد زیادی توخالی و بی معنی به نظر می رسند. اکنون تداوم فرایند ظهور و اوج گیری رهبران پوپولیست در اقصی نقاط جهان، به دلیل ناکارآمدی های جدی آن ها (و سخنوری های زیادشان)، تا حد زیادی تضعیف شده است.
شکست ترامپ همچنین سیاست های وی را که نمودی از سیاست های یک رهبر پوپولیست بوده و از میزان جذابیت آمریکا نزد کشور های مختلف جهان کاسته بود، به شدت تضعیف خواهد کرد. در جریان چهار سال گذشته و حضور ترامپ در قدرت، دونالد ترامپ رویکردی را در پیش گرفته بود که اساس آن بر پایه شعار اول آمریکا (رجحان دادن به آمریکا در مقایسه با دیگر کشور های جهان)، تضعیف توافق ها و قرارداد های بین المللی، و سواستفاده از ابزار تحریم ها جهت پیشبرد دستور کار دولت آمریکا، قرار داشت.
در این چهارچوب، پیگیری مسائلی نظیر همکاری های چندجانبه، و پیروی از سیاست های بازار آزاد اقتصادی، از سوی بسیاری از دولت های اروپایی (مخصوصا آن هایی که رهبران پوپولیست دارند)، ساده لوحانه به نظر می رسید. موضع گیری های افراطی ترامپ در مسائلی نظیر تاکید بر ملی گرایی موجب شد تا سیلی از جنبش ها و شعار های ملی گرایانه در کشور ها مختلف ظهور پیدا کنند و حتی رویکرد های غیرمنطقی وی به مساله مهاجرت نیز موجب شد تا احساسات و سیاست های عمومی، تا حد زیادی با دیدگاهِ خشن تر و غیرمنطقی تری، به مسائل این حوزه بنگرند (حتی بسیاری از رفتار های افراط گرایانه نیز به طور تلویحی در این حوزه، مشروعیت یافتند).
اگرچه که برخی دولت های اروپایی جهت ترویج سیاست های ضداسلامی و ضد مهاجرتی خود نیاز به وجود شخصی نظیر ترامپ در قدرت نداشتند، با این حال، اعمال و اقدامات نادرست ترامپ در این حوزه ها، آن ها را بیش از پیش در پیگیری دستورکار مخربشان، جسور ساخت. برای مثال، متئو سالوینی از سیاستمداران ارشد ایتالیایی و وزیر کشور سابق ایتالیا که به ترامپِ ایتالیا شناخته می شود، مقاومت های زیادی را در زمینه ممانعت از لنگر انداختن قایق ها و کشتی های نجاتی انجام داد که قصد داشتند مهاجران غیرقانونی سرگردان در دریا را وارد ایتالیا کنند. بسیاری بر این باورند که سالوینی در زمینه سیاست های ضدمهاجرتی خود تا حد زیادی تحت تاثیر ترامپ بوده است. سال 2018 نیز که دولت ترامپ از امضای توافق حراست جهانی از مهاجرت ایمن خودداری کرد، نُه کشور اروپایی به همراه کشوری نظیر استرالیا، در عمل، شیوه دولت ترامپ را در پیش گرفتند و آن ها نیز از پیوستن به این توافق خودداری کردند.
بدون تردید، شرایط در دولت جو بایدن، بسیار متفاوت خواهد بود. ظهور بایدن در قدرت، موجب تقویت چندجانبه گرایی و تضعیفِ ملی گرایان در اروپا خواهد شد. بدون تردید بایدن بر خلاف ترامپ، به تجارت آزاد و مسائل مهاجرتی، رویِ خوشِ بیشتری نشان خواهد داد. وی حتما مزایای همکاری تجاری با شرکای اروپایی آمریکا را مورد شناسایی قرار خواهد داد و بسیاری از سیاست های تجاری و مهاجرتی نادرست دولت ترامپ را نیز معکوس خواهد ساخت. وی احتمالا نظام مهاجرتی آمریکا را با تحول جدی روبرو خواهد ساخت. بایدن همچنین رویکرد ترامپ به مسائل آب و هوایی را نیز دستخوش تغییر و تحول خواهد کرد و احتمالا در اولین روز ریاست جمهوری خود، بار دیگر آمریکا را به توافق آب و هوایی پاریس (که ترامپ از آن خارج شده بود) ملحق خواهد کرد.
با خروج ترامپ از قدرت، رهبران پوپولیست نه تنها از مشروعیت داخلی کمتری برخوردار خواهند بود، بلکه دیگر دولت ها نیز در صورت اتخاذ مواضع افراطی ملی گرایانه، با هزینه های به مراتب سنگین تری (در آینده) روبرو خواهند شد. ترامپ یک متحد قدرتمند برای دولت های ملی گرای اروپایی نظیر مجارستان و لهستان بود. رهبران این کشور ها در پیگیری دستورکار جنجالی خود در عرصه سیاست داخلی و خارجی، تا حد زیادی از حمایت و پشتیبانی ترامپ برخوردار بودند. با ریاست جمهوری بایدن، این دولت ها بدون تردید با فشار های بیشتری از سوی دولت آمریکا روبرو خواهند شد و راهی جز تعدیل سیاست هایشان در عرصه بین المللی ندارند.
بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا نیز احتمالا با رفتنِ ترامپ از قدرت، با چالشی اساسی رو به رو خواهد شد. ترامپ اقدام دولت بریتانیا در خروج از اتحادیه اروپا (برگزیت) را شدیدا مورد حمایت قرار داد و آن را نمودی از اعمال حاکمیت و اراده ملی دانست. با این حال، همزمان با ظهور بایدن به عنوان رئیس جمهور جدید آمریکا، بدون تردید بوریس جانسون از حمایت های پیشین برخوردار نخواهد بود و باید با چالش های جدیدی رو به رو شود.
به طور کلی باید گفت: ملی گرایی پوپولیستی نمرده است، اما می توان آن را تا حد زیادی شکست داد. سقوط و حذف ترامپ از قدرت، بدون تردید نقش قابل توجهی در تسریع این فرایند بازی می کند. مساله ای که در آینده، به خوبی خود را نشان خواهد داد.
*فیلیپ لگرین، وی مشاور اقتصادی اسبق رئیس کمیسیون اروپایی و پژوهشگر مهمان در مدرسه اقتصادی لندن است.
منبع: فرارو